Οι κομμένες ουρές μας
Από τις απαρχές της ύπαρξης οι άνθρωποι δημιουργούσαν αφηγήματα για πολλούς λόγους. Για να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους, τις σχέσεις τους, την μάθηση, τον κόσμο και, ίσως, αν ήταν έξυπνοι, τις επιλογές τους.
Από τα αφηγήματα προέκυψαν οι έννοιες ταυτότητα, κοινωνία, θρησκεία, πολιτική, εξουσία, δύναμη, επικράτηση, διαπροσωπικές σχέσεις, διακρατικές σχέσεις, παγκοσμιοποίηση και, για να μην σε κουράζω, όλα τα άλλα τεράστια φαινόμενα που ξέρεις, τα οποία μπορεί να κατοικούν και να γίνονται πιο εύκολα κατανοητά για παράδειγμα σε ένα σπίτι (όπως η ψυχική νόσος), μπορεί και να είναι αντικείμενο δημοσίων συζητήσεων άκρως πολιτικών που αφορούν και επηρεάζουν πολύ κόσμο.
Κατά βάση υπάρχει ένας κανόνας στην επικοινωνία με αυτά τα αφηγήματα, ο οποίος επειδή υπάρχει δεν σημαίνει αναγκαστικά και ότι τηρείται: δεν εμπλεκόμαστε στο ιδιωτικό παρά μόνο με την έγκριση του ιδιώτη. Το δημόσιο είναι που μας αφορά.
Πολύς κόσμος φαίνεται να μην καταλαβαίνει αυτή την διάκριση και να συζητάει χωρίς ντροπή για τα δρώμενα στην ιδιωτική ζωή των άλλων και μάλιστα να βγάζει και κρίσεις για ακριβώς αυτό το άκρως προσωπικό θέμα.
Τι να πω, ίσως ο λόγος είναι που βαριουνται ή, που δεν ξέρουν πότε οι σχέσεις έχουν τελειώσει προκειμένου να αποχωρούν εγκαίρως και να μην φεύγουν αργοπορημένα και με έναν σκασμό παράπονα, τα οποία και διατυμπανίζουν σε φίλους και γνωστούς δίνοντάς τους την σκυτάλη να σχολιάσουν.
Αν βαριουνται, τότε μάλλον ακόμα δεν διαθέτουν θέληση διερεύνησης του κόσμου και της ουσιαστικής επικοινωνίας. Πόσα πολλά μπορείς να μάθεις, ας πούμε, με ένα ταξίδι. Ε, φίλε, αν και εκεί συζητάς για το κρεβάτι του Μαρίκου και της Μαρίκας, η επικοινωνία σου έχει πρόβλημα! Για να γίνω σαφής, τα αφηγήματα στα οποία μπορεί να πιστεύεις, χάνουν πληροφορίας, νοήματος και σκοπού.
Χάνουν πληροφορίας, γιατί για την προσωπική ζωή της Μαρίκας μπορεί να εκφράσει την αλήθεια της μόνο η Μαρίκα, η δική σου η κρίση περισσεύει. Θες δεν θες.
Χάνουν νοήματος, καθώς δεν παρέχουν καμία λύση στο πρόβλημα, είναι απλοί σχολιασμοί του οποίου φερόμενου ως προβλήματος. Δεν κάνουν κοινωνικό καλό.
Χάνουν σκοπού γιατί δεν κάνουν καλό σε όποιον τα ακούει, μόνο ίσως στο άτομο που τα διηγείται, που καλύπτει κενό χρόνο, κενά ενδιαφέροντα, κενή σκέψη.
Και κάπως έτσι ξεκινώντας τη μέρα, παρατηρώ διαφορετικά αφηγήματα που επικρατούν εκεί έξω και έχουν να κάνουν με ό,τι να ό,τι μπορείς να φανταστείς.
Για παράδειγμα, με το πόσα κιλά πρέπει να είναι ένας άνθρωπος, αλλά με κανένα επιχείρημα που να περιέχει την έννοια υγεία.
Ή το τι δουλειά πρέπει να κάνει όχι για να καλύπτει τις ανάγκες του, όχι για να κάνει κάτι καλό, ούτε καν για να κάνει κάτι χρήσιμο κι ωραίο. Για να αναγνωριστεί.
Ή το τι θα σπουδάσει. Ή το τι θα μελετήσει. Ή το αν και που θα βγει. Ή το αν και πότε θα ερωτευτεί ξανά.
Το πρόβλημα δεν είναι η διαφορετικότητα στις ιδιωτικές ζωές μας, αλλά στην επικοινωνία περί του τι χρωστάμε και γιατί. Ξέρω γω, στους εαυτούς μας, στους άλλους, στην ευρωπαϊκή κομισιόν.
Πχ. Αν είσαι γκέι, αλήθεια πιστεύεις πως χρωστάς στους γονείς σου να είσαι στρέιτ και όχι ότι είναι η φύση σου αυτή; Και ως, ποσος κόσμος προσπαθεί να αποδείξει κάθε μέρα διαφορετικές σεξουαλικές ταυτότητες!
Ή, πολιτισμικές. Ήρθες εδώ, θα πιστεύεις στον χριστιανισμό. Θες δε θες. Χεστήκαμε για τις πεποιθήσεις σου και την πίστη, είσαι στην Ελλάδα, τέλος.
Σου έτυχε να είσαι νομάς; Θα σε πουν γύφτο και θα βγάλουν γύρω από την υπόληψή σου χίλιους δυο μύθους.
Αν, δε, ζεις σε εμφανώς αποικιοκρατούμενες περιοχές, καλωσόρισες στην δουλεία.
Αν ζεις σε κρυπτο αποικίες, καλωσόρισες στην αναγνωρίσιμη ημι δουλεία.
Εν ολίγοις, τα αφηγήματα ξεκινούν από την ιδιωτική ζωή και ανάγονται σε δημόσια και σε αποδεκτά ανάλογα με την νοοτροπία που επιλέγει κάθε συλλογικότητα να εχει. Κάθε γενιά.
Άλλες γενιές είναι θαρραλέες και έχουν και τρόπους άρα εξελίσσονται αρμονικά χωρίς καταπίεση. Άλλες είναι αδύναμες και φοβισμένες και πιέζουν τα παιδιά τους να μη γίνουν όσα έγιναν οι ίδιοι αλλά η άγνοια τους οδηγεί απλά στο να κάνουν κύκλους γύρω από την "ουρά" τους. Άλλες έχουν θέληση και αν σε κοινωνικό επίπεδο η θέληση αρκεί, την ανάγουν σε φαινόμενο.
Άλλες πάλι, αρκούνται στην παραπληροφόρηση αφηγημάτων επίτηδες διαμορφωμένων τόσο περίπλοκα ώστε να μην καταλαβαίνουν τι θέλει να πει η όλη φάση, άρα να σκύβουν το κεφάλι και να λένε ναι.
Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι δεν χρειάζεται να είσαι πολιτικό πρόσωπο ή άρχοντας για να πεις ό,τι να ναι για όσα δεν σε αφορούν.
Η για να κάνεις διακρίσεις.
Μπορείς να είσαι απλός καθημερινός άνθρωπος με αποδοχή από μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων.
Τότε αποκτάς το αίσθημα του ανήκειν. Ανήκεις, νιώθεις καλά, χτίζεις ωραία ωραία μια καλή αυτό εικόνα και λες ό,τι σου έρθει για θέματα που δεν σε αφορούν, επειδή δεν ξέρεις πως να βρεις νοήματα.
Νόημα δεν είναι να προσπαθείς μέσω αφηγημάτων λειψων να αλλάξεις τους άλλους.
Νόημα θα πει να είσαι πρότυπο.
Για να συντεθεί ο κόσμος.
Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας.
Αυτό που με εντυπωσιάζει πιο πολύ είναι τα αφηγήματα στις συνήθειες μέσα σε μια ομάδα. Είναι κάποιος επικρατής και αποδεκτός; Μπορεί να έχει τις πιο παράξενες προσδοκίες σε σχέση με απλά καθημερινά θέματα όπως να μην φταρνιστεις μέσα στο δωμάτιο γιατί θα πάει η σταγόνα στον καφέ στην άλλη άκρη του χώρου.
Πρόκειται για παραποίηση του φυσιολογικού και κατάρριψη των κανόνων επικοινωνίας, αλλά ποιος σκοτιστηκε τόσο ώστε να πει ε, φέρε εργαλείο μέτρησης των σταγονιδίων, γιατί φτερνίστηκα και σε χαρτοπετσέτα. Ποιες οι πιθανότητες να φτάσει το σταγονίδιο τόσα μέτρα πιο πέρα;
Το πρόβλημα με το παραποιημένο αφήγημα είναι ότι υιοθετείται εύκολα λόγω θαυμασμού και αγάπης. Πχ εγώ θέλω κάθε μέρα να αγγίζω το ταβάνι του σπιτιού μου γιατί αν δεν το κάνω πιστεύω ότι ο θεός θα με κάψει.
Αν κάποιος κάνει πολλή παρέα μαζί μου και ακούει συχνά το αφήγημά μου, στην καλύτερη θα με αποδεχθεί, στην χειρότερη θα με πιστέψει.
Αν τώρα πω ο Μαρίκος είναι βλάκας γιατί δεν αγγίζει κάθε μέρα το ταβάνι του σπιτιού του και θα πέσει τελικά ο θεός να τον κάψει θα το δεις, είμαι, εκτός των άλλων και φορέας διαβολής έναντι του Μαρίκου.
Αν είχα ενδιαφέροντα θα κοίταζα να μάθω αν αυτό που σκαρφίστηκα ισχύει ή αν το άκουσα σε κάποια διαφήμιση, ή μου το είπαν, κλπ.
Ο λόγος που πολλοί άνθρωποι δεν θέλουν να σταματήσουν να παράγουν διαρκώς αφηγήματα και συχνά να τα επιβάλλουν δεν είναι η αγάπη και το ενδιαφέρον, όπως σου είπαν.
Είναι που δε χορταίνουν να συζητούν για προβλήματα και να δείχνουν πάντα πως έχουν δίκιο, ακόμα και αν το πρόβλημα το έχουν φανταστεί οι ίδιοι, το έχουν εντάξει σε μια καλοφτιαγμένη ιστορία (να το το αφήγημα) και το διασπείρουν από εδώ και από εκεί για να φτιάξουν ένα σύστημα πεποιθήσεων σε ομάδες που επικρατούν την προώθηση των διακρίσεων. Αυτό είναι εμφανές γιατί γίνεται: για την επικράτηση και το συμφέρον.
Εν ολίγοις, για να κατουρησουμε τον χώρο μας μη τυχόν και έρθουν άλλοι, στην καλύτερη, να κατουρησουμε τον χώρο των άλλων για να τον κάνουμε δικό μας, στην χειρότερη.
Το θετικό, μετά από όλη αυτή τη μίρλα, είναι ότι υπάρχουν και θετικά αφηγήματα που μπορούν να κάνουν τον κόσμο καλύτερο και που αναδεικνύουν αυτά που κάθε ατομικότητα έχει πραγματικά ανάγκη, με έμφαση στην ενεργό ακρόαση.
Επίσης, οι μαθησιακές αυτές διεργασίες επικοινωνίας, περιλαμβάνουν την προετοιμασία των ομάδων για αποφυγή των διακρίσεων και υιοθέτηση σεβασμού, αποδοχής, συνύπαρξης, άνευ περιοριστικών όρων.
Έτσι, παρότι είναι δύσκολο και επίπονο για τους ανθρώπους που θέλουν και προσπαθούν να γίνουν ουσιαστικά μορφωμένοι σε επικοινωνιακό επίπεδο, αξίζει τον κόπο γιατί εν τέλει, στην καλύτερη, μαθαίνουν οι άνθρωποι να επιλέγουν ανθρώπους που εστιάζουν σε λύσεις και όχι σε φαντασιακά προβλήματα που δεν τους αφορούν και, στην χειρότερη, είναι εκείνες οι "μητέρες Τερέζες" που έχεις πει πολλάκις πόσο χαζές και αγαθές είναι που βοηθάνε και τον άσχετο λεχρίτη.
Εκείνες παλεύουν (κι εκείνοι, αντίστοιχα) να φτιάξουν έναν κόσμο στον οποίο θα εξελίσσονται οι άνθρωποι κατανοώντας τις ιδιωτικές και τις κοινωνικές ανάγκες αλλά και το που ταιριάζουν και που όχι, και ακούνε κάθε λογής παραμύθι με χίλια δυο τεχνάσματα που έχει γραφτεί ή ειπωθεί απλώς για να συζητηθεί ένα άσχετο με μας προβληματικό θέμα.
Γιατί, φυσικά και δεν καταπιανόμαστε με το να βοηθήσουμε όποιον πραγματικά μας χρειάζεται, αλλά επιλέγουμε την εύκολη λύση. Χρίζουμε προβληματικό ό,τι δεν μας μοιάζει. Ό,τι δεν γουστάρουμε και ό,τι έτσι απλά δεν μας φαίνεται ωραίο και πρέπον, χωρίς να ενοχλεί κανέναν αυτό το κάτι.
Μπορεί να είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό (πχ γκέι ή αλλόθρησκος), μπορεί να είναι επιλογές ζωής (γιατί να σπουδάσει, γιατί να μην κάνει αυτή τη δουλειά, γιατί δεν εχει ακόμα παντρευτεί, γιατί χώρισε, γιατί λυπήθηκε κλπ), μπορεί και άσκηση κριτικής (Τι; Παντρεύτηκε; Τόσο νωρίς; Τς τς. Τι; Χώρισε; Ερωτεύτηκε ξανά; Α τον ανήθικο).
Γενικά χρωστάμε στους εαυτούς μας να αντιληφθούμε δύο πράγματα:
-Ότι δεν είμαστε κριτές των πάντων
-Ότι μπορούμε να βοηθάμε πάντα χωρίς να κρίνουμε χωρίς προοπτική λύσης ουσιαστικής και σύμφωνης με τις αληθινές ανάγκες των ανθρώπων που βοηθάμε
Και ένα ακόμα:
Ότι για να μάθουμε να επικοινωνούμε σωστά και αρμονικά πρέπει να μάθουμε να γνωρίζουμε τους άλλους.
Για να γνωρίζουμε τους άλλους είναι καλό να εμπνέουμε εμπιστοσύνη και να φερομαστε ως πρότυπα (βρίσκοντας λύσεις πχ, μη δημιουργώντας επιπρόσθετα προβλήματα πχ).
Αν δεν εμπνεύσαμε εμπιστοσύνη και αν επιλέξαμε την αμάθεια του εύκολου ψευδο αφηγήματος, τότε χρωστάμε στον εαυτό μας μια καλή ανασκόπηση.
Γιατί λέμε όσα λέμε;
Γιατί μιλάμε περισσότερο για να τους άλλους ή επιρρίπτουμε ευθύνες διαρκώς ή πάντα κάποιος μας έχει πειράξει, με βάση όσα λέμε;
Γιατί δεν επικοινωνούμε για ιδέες, σκοπούς, για να μοιραζόμαστε ενδιαφέροντα και απόψεις, για να γινόμαστε καλύτεροι;
Τι, αυτό θέλει σπουδές;
Όχι, απλή μόρφωση σε επίπεδο σεβασμού συναισθημάτων των άλλων.
Ουσιαστικά είναι το να βλέπουμε πέρα από τη μύτη μας, όχι απλά να κοιτάμε για να δείξουμε τη μύτη μας. Με πιάνεις;
Αν δε με πιάνεις, θα σου πω έναν μύθο:
Η αλεπού με την κομμένη ουρά πήγε και είπε στις άλλες αλεπούδες ότι οι ουρές τους είναι χάλια. Έπεισε μερικές, έκοψαν κι εκείνες τις ουρές τους και τελικά αυτό έγινε μόδα.
Στο τέλος, στην συλλογικότητα των αλεπούδων έγινε αντιληπτό ότι η ουρά ήταν πρακτική.
Όλοι κοίταξαν την αλεπού την πρώτη.
Ε, να, ένιωθα άσχημα να είμαι μόνη μου με κομμένη ουρά...
Αίσωπος.
Τα λέει πιο απλά και πιο εύστοχα.
Έπιασες το αφήγημα της αλεπούς;
Την διασπορά της προκατάληψης;
Την επιρροή στα κοινωνικά δίκτυα;
Την ανασφάλεια πίσω από όλα αυτά;
Κάνε εικόνα τώρα την αλεπού τη Μαρίκα να συζητάει για την κιτς ουρά της άλλης αλεπούς. Οι πραγματικότητες που βλέπω πολύ συχνά γύρω μου.
Αν η άλλη αλεπού της κάνει κωλοδάχτυλο και φύγει, υπάρχει ελπίδα να ακουστεί και η γνώμη της άλλης αλεπούς για το πώς η ουρά αυτή (η κιτς) έχει πρακτικές λειτουργίες και λύνει προβλήματα, αντί να δημιουργεί.
Όπως και κάθε παραμύθι εχει ένα πρόβλημα ή περισσότερα και τρόπους επίλυσης ή παθημάτων, έτσι και στη ζωή κυριαρχούν πολλά παραμύθια.
Το αποδεκτό είναι αυτό να γίνεται από άγνοια. Για αυτό εξετάζουμε τις προθέσεις σύνθεσης κάθε αφηγήματος.
Γιατί μπορεί κάλλιστα να ακούσεις παραπληροφόρηση που δεν βλάπτει κανέναν και δήθεν αλήθεια με υποκρύπτουσα παραπληροφόρηση που βλάπτει κάνοντας διακρίσεις, σμιλευοντας στερεότυπα, διασπείροντας, τι άλλο, προκαταλήψεις, αντί για νοήματα.
Μόλις θα μάθουμε, επομένως, να επικοινωνούμε, τότε λέω να σταματήσω να γράφω για αυτά τα πολύ σημαντικά θέματα της απλής, καθημερινής, επικοινωνίας, που δεν θέλει κάτι περισσότερο από το να κοιτάει ο καθένας την δουλειά του παρέχοντας λύσεις αν του ζητηθούν, για να δουλέψει.
Πολύ απλό, ε;
The end.
Υ.Γ. Υπάρχουν και πολλά θετικά αφηγήματα στον κόσμο μας που είναι τα τραγούδια, οι ταινίες, τα βιβλία, οι στόχοι, οι τέχνες.
Σε αντίθεση με τα κουτσομπολιά για την Μαρίκα και την σύνθεση προβληματικών καταστάσεων εκεί που δεν υφίστανται, τα πρώτα έχουν ενδιαφέρον, έχουν να μας μάθουν κάτι και μας ψυχαγωγούν.
Πολλά, μάλιστα, είναι και δωρεάν.
Καλό;
Να ένα παράδειγμα:
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου