Ο ξένος

 

Ενώ τα περισσότερα ζώα επιβιώνουν ομαδικά κάνοντας φυσικές επιλογές, οι άνθρωποι, καθώς φαίνεται, διαπρέπουν ατομικά. Αυτό φαίνεται από την διάκριση των προσωπικοτήτων εκείνων που εργάστηκαν στον πολιτισμό ή στον ανθρωπισμό (αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς όπως ο εθελοντισμός ή ο αθλητισμός ή απλώς ο θετικός γονεϊκός αντίκτυπος), επειδή έκαναν την διαφορά.

Στην περίπτωση, λοιπόν, του δικού μας είδους, τείνουν να μένουν στην Ιστορία, είτε των επιστημών, είτε των τεχνών, ή και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (χώρους, τέλος πάντων, που επηρεάζουν την κοινή γνώμη σήμερα, στην εποχή της φαινομενικής δημοκρατίας) όσοι και όσες εργάστηκαν για σκοπούς που προώθησαν είτε την ανθρώπινη σκέψη είτε το ανθρώπινο (;) αίσθημα, ξεχώρισαν και ακόμα αναφέρονται, σε βιβλία, σε ταινίες, σε ντοκιμαντέρ, σε κάθε κείμενο που μπορεί να "πέσει πάνω μας" στις μέρες μας.

Αυτά τα άτομα έκαναν μεν φυσικές επιλογές, αλλά οι επιλογές αυτές ήταν όντως φυσικές παράλληλα με την πολιτισμική τους διάσταση. Ακολούθησαν, δηλαδή, την κλίση τους, ή τις πολλές τους ενδόμυχες τάσεις. Όλες και όλοι είχαν τέτοια, κληρονομημένα χαρακτηριστικά, επέλεξαν όμως εκείνα που συνέβαλαν όχι μόνο στην προσαρμογή τους στο φυσικό τους περιβάλλον, αλλά και στην φυσική ανάπτυξή τους μέσω της επαφής με τον πολιτισμό ως γνησιότητα βιωματική.

Δεν ξέχασαν να θυμηθούν ότι αυτό που ήταν, ήταν εν τέλει, ζώα με πολιτισμό και ορθή κρίση (τόσο λογική όσο και συναισθηματική) που μπορούσε, μέσω της ανάπτυξης (που επιφέρει η βιωματική μάθηση) να εξελιχθούν θετικά χωρίς να αναπτύξουν χαρακτηριστικά που σχετίζονται με διαταραχές όπως το άγχος, που αποτελεί πλέον αιτία νοσηρότητας ατομικής αλλά και κοινωνικής.

Δεν βιάστηκαν, δεν βολεύτηκαν, εφηύραν, δημιούργησαν, έκαναν την διαφορά.

Σημαντικό είναι να κάνεις την διαφορά, όσο σημαντικό είναι να μαθαίνεις πως να επιβιώνεις όταν δεν έχεις την ευκολία να σε εμποδίζει από το να διακρίνεις καθαρά πως, τελικά, κι εσύ ζωντανός οργανισμός υπήρξες, αποτελούμενος από κύτταρα. Μόνο που, να, στις περιπτώσεις των μεμονωμένων πολιτισμικών επιλογών άνευ φυσικής ταυτότητας, δεν συνυπολογίζεις τον παράγοντα "φύση".

Τι σημαίνει "φύση"; Όχι μόνο περιβάλλον και οικολογική συνείδηση που είναι πολύ σημαντικά, αλλά και φυσικές βιωματικές επιλογές, εντός πλαισίων πολιτισμού. Θα πει επικοινωνία, με τα ίδια ζώα και με άλλα ζώα. Ίσως να εκφράζει αυτή η λέξη και την αποδοχή του εαυτού, μαζί με την ταυτόχρονη εκπαίδευσή του να μπορεί να προστατεύεται σε περιστάσεις κρίσης περιβαλλοντικής ή απλώς... κρίσεων αγέλης.

Όπως έλεγε ο Αριστοτέλης, με τον οποίο συμφωνούσε και ο John Locke, ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο. Εγώ θα σου πω απλά "ζει και αυτός σε αγέλες". Το θέμα είναι τι κάνει μέσα σε αυτές, για το συνολικό καλό που σχετίζεται με την φύση.

Μαθαίνει; Επηρεάζει; Αντιλαμβάνεται; Θυμάται; Αξιολογεί; Δημιουργεί κάτι νέο που θα συμβάλλει στην βελτίωση των ζωών των μελλοντικών παιδιών, είτε πρόκειται για ανθρώπους είτε για γάτες είτε για χελώνες;

Θυμόμαστε και θαυμάζουμε όσους συνέβαλαν έμπρακτα στην μάθησή μας και πάραυτα σχολιάζουμε την διαφορετικότητα ακόμα και σήμερα (ειδικά σήμερα!) επικριτικά λες και είναι τρέλα, λες και αν κάποια ή κάποιος βγει από τα προσχηματισμένα αποκλειστικά πολιτισμικά μοτίβα, θα παρεκλίνει.

Ο πατέρας μου όταν ήμουν μικρή μου έλεγε: Θες να κάνεις ό,τι κάνουν όλοι; Και αν εκείνοι πάνε να πνιγούν;

Σήμερα, χρόνια μετά, νιώθω το καράβι να βουλιάζει. Σαν να πνιγόμαστε ως όντα κοινωνικά.

Αναρωτιέμαι συχνά πυκνά που κρύφτηκαν οι ιδέες των Διαφωτιστών, που εστίαζαν πάνω από όλα στους συλλογικούς αγώνες με στόχο την πρόοδο σε όλα τα επίπεδα, όχι σε μεμονωμένα, εν αντιθέσει με δράσεις ομάδων αυτόνομων, όπως τότε με το Απαρτχάιντ. Στην περίπτωση του Απαρτχάιντ, ξεχώρισαν ηγετικές φυσιογνωμίες "με άστρο" όπως ο Νέλσον Μαντέλα. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως τότε, με την ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, το ευρύ κοινό επηρεάστηκε.

Ξέρεις, παίζει ένα τραγούδι της Janis Joplin κι εγώ σκέφτομαι πόσο νέα έφυγε από την ζωή. Τι να την βάραινε, άραγε; Έπειτα κοιτάζω τον πίνακα με τα λουλούδια, του Βαν Γκονγκ. Γιατί δεν απόλαυσε τους καρπούς της τέχνης του και τους χαίρομαι εγώ σήμερα; Ο Φρέντυ ο Μέρκιουρυ; Γιατί να πεθάνει από aids; Ήταν πολλοί ακόμα και δεν έγιναν όλοι γνωστοί.

Το εντυπωσιακό, κατά την γνώμη μου, είναι που δεν έμειναν στην Ιστορία επειδή πολέμησαν, αλλά επειδή επικοινώνησαν. Συνέβαλαν στην ανάπτυξη του είδους μέσω της φυσικής δημιουργικότητας, συνθέτοντας πολιτισμό.  Ήταν και αυτό ένα είδος αγώνα, χωρίς να σχετίζεται όμως με γεωγραφικές διεκδικήσεις.

Ίσως, αυτοί οι κάποιοι να είχαν συνείδηση πως πατρίδα θα πει κάτι πολύ παραπάνω από Γη μέσα σε προκαθορισμένα όρια, προδιαγεγραμμένες πορείες και πολύ συγκεκριμένες αποδεκτέες συμπεριφορές.

Κάποιοι κάποτε είπαν πως ελευθερία θα πει να αρχίζει η ελεύθερη δράση σου εκεί που δεν περιορίζεται εκείνη των γύρω. Ευτυχώς με την σκέψη μπορείς να μην βλάπτεις. Την αναδομείς ξανά και ξανά, εκπαιδεύοντας τον εαυτό σου να είσαι δεκτικός στην αλλαγή και ανθεκτικός στις αντιξοότητες. Όσο μπορείς, δεν πειράζει, σήμερα φάση είναι. Ίσως αύριο να είναι λίγο καλύτερα, με λίγη περισσότερη φυσική πολιτισμική πρόοδο.

Ίσως να κάνεις και λάθος που θαυμάζεις όσους και όσες θαυμάζεις, ίσως να βρεις νέα πρότυπα και νέα ενδιαφέροντα. Μόνο πρόσεχε, να μην είναι υπερβολικά "¨βολικά" και ξεχάσεις σταδιακά ποιός ήσουν και ποιοί ήταν οι πρόγονοί σου.

Όχι φίλε, δεν ήταν οι Αρχαίοι. Οι Αρχαίοι εξέλιξαν την πρόοδο πολύ πριν από εμάς και από όσους πούλησαν τους καρπούς του ενταγμένου στη φύση πολιτισμού τους (αποτέλεσμα της κοινωνικής δράσης τους). Ήταν εκείνοι, οι ξένοι.

Που σέρνονταν από χώρα σε χώρα χωρίς ταυτότητα, ρόλο, προορισμό.

Μόνο δυο τρια αντικείμενα είχαν, είτε μια τσάντα, είτε κάποιο βιβλίο, για να τους θυμίζουν πως κάποτε, ζούσαν κάπως αλλιώς και η ζωή τους πήρε από το χέρι και τους πήγε αλλού. Μπορεί και να μην τους έμεινε απολύτως τίποτα, μα έτσι είναι τα πράγματα, τα κοινωνικά όντα, αν δεν ασκήσουν δύναμη ουσιαστική, πολεμούν μεταξύ τους και αλληλοεξοντώνονται.

Πότε ήταν ο εμφύλιος; Πότε ο άλλος, κάπου εκεί έξω; Ξέρεις, εκεί, στα ξένα.

Μας χαρακτηρίζουν οι πόλέμοι Ιστορικά, αλλά πλέον μας χαρακτηρίζουν και οι πόλεμοι κοινωνικά, σε μικρές ομάδες και σε μικρότερους χώρους, όπως οι οικογένειες και τα σχολεία. Ε, ίσως και σε λιγάκι ευρύτερους, όπως ο παγκόσμιος ψηφιακός ιστός.

Ανεξαρτήτως, πάντως, ψηφιακής ή όχι χροιάς, οι ιστοί έχουν συχνά ως ιδιαιτερότητα τις σχέσεις εξουσίας. Του λόγου, της ράβδου (που έλεγαν οι παππούδες) και της συναισθηματικής χειραγώγησης ή και καταπόνησης.

Βλέποντας ειδήσεις, αναρωτιέμαι πως φτάσαμε ως εδώ. Γιατί τόσα θύματα, γιατί με αυτόν τον τρόπο;

Συνήθεια μας έγινε και αυτό, να ακούμε για σφοδρά εγκλήματα κατά της ελευθερίας της σκέψης και της ίδιας της ύπαρξης και να τα παίρνουμε για "κανονικά, ακόμα ένα και σήμερα, μετά ακόμα δύο" και πάει λέγοντας.

Θα χαρώ αν την επόμενη φορά που θα σκεφτείς να βλάψεις κάποιον, ηθελημένα ή όχι, αξιολογήσεις λιγάκι ποιός άνθρωπος είσαι, ποιός μπορείς να είσαι και ποιός θες να είσαι.

Με τι ποιότητες γεννήθηκες, της επιβίωσης ή της άνεσης;

Ίσως με λίγο και από τα δύο, ο πολιτισμός θέλει και χρόνο και χώρο, αλλά ας μην ξεχνάμε πως πολιτισμό έκαναν και οι διαφωτιστές, πολιτισμό και ο Μαντέλα. Ο πολιτισμός καταγράφηκε και έκανε αίσθηση σε περιόδους κρίσεων όπου κανονικά δεν θα υπήρχε.

Κάποια άτομα όμως, έκαναν τη διαφορά.

Όλος ο κόσμος έλεγε "Έλα να πνιγείς, έλα είναι ωραία τα νερά αυτά!" και αυτοί με τις ιδέες, το μεράκι και την αυτογνωσία τους απλά ήξεραν τι όφειλαν να δώσουν σε κάθε πλάσμα που θα ερχόταν μετά στον κόσμο αυτό.

Ορθή κρίση, ή απλό άνστικτο; Δυστυχώς έφυγαν και δεν μπορέσαμε να τους ρωτήσουμε.

Ακόμα όμως προλαβαίνουμε λίγο να τους μιμηθούμε (βασικό μας εξελικτικό χαρακτηριστικό ή μίμηση, έναντι της ενεργού ακρόασης, ή, χειρότερα, της άκρως παθητικής).

Ευτυχώς κάναμε σήμερα και κάτι καλό, διαφυλάξαμε τα πρότυπα που θα θέλαμε να έχουμε και ας έγινε και ατομικά αυτό.

Ίσως, αν εστιάζαμε σε συλλογικά σοβαρά θέματα όπως η βοήθεια όσων το έχουν ανάγκη, η ενασχόληση με την φύση ή η προαγωγή του πολιτισμού, να μπορούσαμε να αρχίσουμε να μιμούμαστε τις προσοδοφόρες ποιότητες που θα μας πάνε εξελικτικά και πολιτισμικά μπροστά, με θέα την ελευθερία.

Εσύ, το είδες το ηλιοβασίλεμα ή κοιτάς το ταβάνι όσο εργάζεσαι με λειψά χρήματα και λειψά ένσημα και λειψό σεβασμό για να πληρώνεις ώστε τα παιδιά σου να γίνουν καλύτερα από τα άλλα παιδιά και να το πεις στην μοναδική στιγμή που έχεις για να νιώσεις ελεύθερος, στην κοινωνική συνάντηση; Αντί να μιλήσεις για την ομορφιά γύρω σου, επιλέγεις λελογισμένα να εξευτιλίζεσαι, μέσω του ανταγωνισμού, της σύγκρισης ή του φθόνου. Ακόμα χειρότερα, της άσκοπης κριτικής και απόρριψης κάθε ξένου που πέφτει στον δρόμο σου.

Μετά τι να το κάνω αν μιλάς για Ιστορία, για Ψυχολογία, για ό,τι θεωρείς πως θα σε πάει επικοινωνιακά μπροστά; Οι πράξεις σου τι λένε; Ή μήπως δεν σκέφτηκες πριν μιλήσεις;

Νιώσε. Είναι απλό. Αν εσύ ήσουν ο ξένος, ο απόκληρος ο απορριπτέος, τι θα έκανες για να σεβαστείς την ελευθερία εκείνων των άλλων, που επέλεξαν να σε απορρίψουν;

Μετά, πως θα σεβόσουν τον ίδιο σου τον εαυτό; Την ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα;

Πως θα επέλεγες να ορίζεις τις στιγμές σου, τις πράξεις σου και με ποιά καινοτόμο πρακτική θα ενέτασσες σε κοινωνικά πλαίσια τις νέες σου ιδέες;

Στοχεύουν οι ιδέες σου στο φυσικό κοινό καλό, ή μήπως και σήμερα κοίταξες την πάρτη σου;

Δεν εννοώ να σκέφτηκες με τον εαυτό σου αναπτύσσοντας αυτοεκτίμηση, ξέρεις για ποιό πράγμα μιλάω, για την σύγχρονη συμφεροντολογία, με την σκιά μιας πλήρους αχαριστίας που την συνοδεύει.

Αναλογίσου πως σεβάστηκες όσους σε σεβάστηκαν.

Τι; Δεν είχες λόγο να το κάνει;;

Συγχώρησες όσους σε πλήγωσαν με διακρίσεις;

Συγχώρησες τον εαυτό σου που τους άφησες;

Τους προγόνους, που άφησαν μερικά κατάλοιπα αρνητισμού, μέσα στις πανέμορφες συλλογικές ταυτότητας που εγώ απόψε ονομάζω "πατρίδα";

Τους "ξένους", τους "απόκληρους", τους "τεντυμπόηδες", τους "μαύρους" τους "βλάκες", τους "αισχρούς και ελεεινούς" που όμως ποτέ δεν σε έβλαψαν πουθενά, τους συγχώρησες;

Μπράβο. Τώρα έφτασε η στιγμή να συγχωρήσεις και τους φίλους αλλά και τους εχθρούς, εκπαιδεύοντας τον εαυτό σου να έχεις δικαίωμα λόγου, τέχνης, επιρροής και, ιδίως, φυσικής πολιτισμικής επιλογής, μέσω βιωματικής μάθησης και τέχνης.

Το λες και τρέλα. Για δοκίμασε να το ζωγραφίσεις και θα δεις όχι μόνο πόσο καλά θα περάσεις, αλλά και πως ο λόγος σου, η ταυτότητά σου, οι ελπίδες σου για ένα μέλλον όμορφο, μετράνε.

Για χάρισε την ιστορία που ζωγράφισες σε έναν "ξένο".

Να κάτι που μας μαθαίνουν τα παιδιά και εμείς παλεύουμε να τους το ξεριζώσουμε.

Αυτό ακριβώς.

Γέμισα το μικρό μου ψυγειάκι με παιδικές εικόνες, λέξεις, υπογραφές-καρδιές και φωτογραφίες. Δεν έχει μέσα πολλά φαγητά, αλλά έχει σίγουρα αγάπη και ελευθερία έκφρασης, εντελώς δημοκρατική. Σε κάτι τέτοια να σε δω πως εκτιμάς τα νοήματα της αληθινής ελευθερίας επικοινωνίας.

Ξέρω, πεινάς. Ψάχνεις για συσκευασία. Κι εγώ το έπαθα ρε γαμώτο. Πως γίναμε έτσι, να αγοράζουμε πολτούς και πλαστικούρες για να τα χώσουμε σε πιάτα, αντί να μαζεύουμε χόρτα όπως οι γιαγιάδες μας; Ή, να, καρπούς. Από το δέντρο;

Τι, όχι, δεν το θυμάσαι; Πώς; Κάηκε το περασμένο καλοκαίρι;

Και εμείς, πως αγωνιστήκαμε;

Το "Δέντρο που έδινε" θα θύμωνε με την απραξία της κοινής γνώμης, των μίντια και των κλικών.

Βρέθηκα πρόσφατα σε μια πορεία στην πόλη για σημαντικό θέμα και οι φίλοι μου βαριόντουσαν, δεν ήθελαν να πάμε να εκφραστούμε ειρηνικά, ήθελαν καφέ.

Ο \"Μικρός Πρίγκιπας" θα έφριττε. Θα φύτευε σπόρους όσο εμείς πίναμε καφέ και θα απολάμβανε τους καρπούς των κόπων του. Μετά κόπου γίνονται παιδί μου, όχι αλλιώς. Αλλιώς είναι εύκολο, δεν το νιώθεις, δεν μπορείς να τι εκτιμήσεις, ούτε τελικά να προσφέρεις κάτι σημαντικό, εντός και εκτός της δικής σου αγέλης.

Συχνά ακούω να κρίνουν "ξένους" για τους τρόπους που ζουν. Συχνά ακούω εκείνους, τους δεύτερους, να αντιδρούν.

Μήπως, τελικά, έχουμε τόσο συνηθίσει να πολεμάμε μεταξύ μας αντί να αγωνιζόμστε για κοινούς σκοπούς;

Μήπως κοιτάμε ένα μόνο δέντρο σε ολοκληρο δάσος και απορούμε κιόλας τί είναι αυτό;

Ρε συ, αυτό, με τα κλαδιά, που έχεις για φόντο, στο κινητό σου!

Ε, τώρα, συνεννοηθήκαμε. Κοίτα λίγο ακόμα τώρα το κινητάκι, διάβασε αυτή τη σπαστικιά που γράφει μια γνώμη, κράξε αυτή τη γνώμη πριν περάσεις στην επόμενη, βρες μια που δεν σου ξινίζει και κάτσε σα μαλάκας να κάνεις scroll όσο άλλοι προσπαθούν να ομορφύνουν ό,τι μας έχει μείνει: λίγη ελπίδα, λίγη ακόμα αποδοχή, σεβασμό και μια παιδική αφήγηση.

Μη νομίζεις πως δεν κάνω και εγώ scroll. Θέλω δε θέλω καλούμαι να ζω με την ατάκα "Γιατί δεν κοιτάς/ ακούς το κινητό; Αίσχος, στη σύγχρονη εποχή!". 

Απλώς, να, αν δεν είχα αυτό, ίσως να είχα λίγη φύση παραπάνω, λίγη επίδειξη λιγότερη και ελευθερία άνευ στεγανών. Εσύ, πως ορίζεις την ελευθερία σου; Σε σχέση με τους "ξένους" που πολεμάς, σε σχέση με τους ομοίους που ανταγωνίζεσαι, ή σε σχέση με την εξέλιξη;

Διερωτήσου γιατί έχουμε αιωνιότητες μπροστά μας. Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε πέρα από αυτό;

Ναι, ξέρω, να είμαστε κανονικοί, φυσιολογικοί, ίδιοι και νοσούντες. 

Και να ζήσουν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα.

Και να σκεφτείς πως όλα ξεκίνησαν από ένα "πόσο κοστίζει ο άνθρωπος και πόσο μια ιδέα";

Σε αφήνω να το απολαύσεις, λοιπόν, "ξένε".

https://www.youtube.com/watch?v=_1BdJD1uGtY

Περί των "ξένων"