Με σεβασμό

Δεν με νοιάζει να σέβομαι όσους συμφωνούν μαζί μου, γιατί ο σεβασμός δεν είναι κάτι που πουλιέται ή που αγοράζεται. Λένε, συχνά, πως ο σεβασμός κερδίζεται και πολύς κόσμος το πιστεύει αυτό. Όμως, ισχύει;

Αν θεωρήσουμε τον σεβασμό ως χαρακτηριστικό, που ή γεννιέται ή όχι κάποιος με αυτό, μπορούμε να πούμε ότι κάποιοι τον έχουν και τον χαρίζουν απλόχερα, ενώ άλλοι απλώς τον στερούνται.

Αν τον δούμε σαν κάτι που μαθαίνεται, τότε είναι σίγουρο πως μερικοί τον έκαναν δεξιότητα και ορισμένοι τον αγνόησαν, καθώς θεώρησαν πιο σημαντικές άλλες ποιότητες, όπως για παράδειγμα την ευθύτητα. Άλλοι, έμαθαν με αυτόν τον τρόπο να συνδυάζουν τις ποιότητες που είτε κατείχαν από πριν είτε τις έμαθαν με τα χρόνια.

Μπορούμε, βέβαια, και να τον σκεφτούμε σαν ένα δώρο που δίνουμε στον κόσμο, που μπορεί να ήταν έμφυτο και να το ενισχύσαμε, πιθανώς να μην το γνωρίζαμε και να το αρπάξαμε από τα μαλλιά, στο σπίτι ή στο σχολείο, καθώς είδαμε ότι, με αυτόν τον τρόπο, κερδίζουμε αντί να χάνουμε.

Στην πρώτη περίπτωση, αυτήν που όσοι μας περιβάλλουν ανταποκριθούν και σεβαστούν εμάς που σεβαστήκαμε πρώτοι (χωρίς κριτήρια και στεγανά), έχουμε κάνει ευχάριστες γνωριμίες, έως και φιλίες. Στην δεύτερη, που δεν γίνει σεβαστός ο σεβασμός μας, έχουμε δει τι παραδείγματα θα έχουμε να αποφύγουμε, καθώς κανένας δεν βγαίνει κερδισμένος από την ασέβεια, ακόμα και το ίδιο το άτομο που την ασκεί.

Υπάρχει πολύς κόσμος που θέτει κριτήρια σεβασμού, σύμφωνα με δύο τρόπους σκέψης:

1. Λιγότερες ή περισσότερες πιθανότητες να πάθω κακό από κάποιον 

2. Τι έχω να κερδίσω, είτε σε επίπεδο θαυμασμού και εξέλιξης, ή και σε επίπεδο επικοινωνίας 

Υπό αυτό το πρίσμα, ο σεβασμός μοιάζει με τέχνη, καθώς είναι τελείως υποκειμενικά τα κριτήρια του κάθε ανθρώπου, σε σχέση με το τι θα σέβεται και τι όχι (και κατ επέκταση ποιους θα σέβεται και ποιους όχι).

Ας πούμε, ένας άνθρωπος μπορεί να σέβεται τους ανοιχτούς, τους ευθείς ανθρώπους που συχνά κάνουν μικρά λάθη (ξεχνιούνται, αφαιρούνται, ίσως να χαλάνε καταλάθος και πράγματα) αλλά έχουν ισχυρή ενσυναίσθηση και αισθήματα αλληλεγγύης. Ενας άλλος μπορεί να προτιμά να σέβεται τους υπεύθυνους ανθρώπους και ας είναι κάποιοι επικριτικοί ή και αγενείς. Ίσως να θαυμάζεις τους ευγενικούς, ίσως από την άλλη να εκτιμάς όσους είναι συνεπείς.

Μοιάζει σαν μια ζυγαριά δικαιοσύνης, που όμως, είναι ατομική, άρα η ισχύς της είναι μειωμένη. Αν υπάρχουν μεγάλα ποσοστά ανθρώπων που υποστηρίζουν το ίδιο σύστημα αξιών περί σεβασμού ως ποιότητας που την κερδίζεις, τότε ίσως, σε ορισμένα περιβάλλοντα, να επικρατεί η άποψή τους (και η εκάστοτε προσδοκία που την συνοδεύει) ως κοινώς αποδεκτή.

Βέβαια, αυτό το κοινώς, καλό ειναι να το αξιολογούμε διαρκώς (ακριβώς όπως κάνουμε και με τα επικρατώντα στιλ τέχνης). Ας μην ξεχνάμε πως πολλοί καλλιτέχνες έγιναν ευρέως αποδεκτοί μετά τον θάνατό τους και πώς, όπως τα χρώματα και τα σχήματα, έτσι και οι αξίες που αρέσουν στους πολλούς, μπορεί κάλλιστα αύριο να είναι εντελώς διαφορετικές (και μάλιστα, να συνοδεύεται η ισχύς τους και από αντίστοιχα επιστημονικά και μη, επιχειρήματα).

Και πάλι, όμως, ένας τέτοιος τρόπος προσέγγισης του σεβασμού δείχνει από κάπου να χάνει έδαφος, καθώς δεν αφορά το σύνολο των ανθρώπων, αλλά τα γούστα τους και τις πεποιθήσεις τους.

Αν σκεφτούμε πως εμείς οι ίδιοι από δεκαετία σε δεκαετία είμαστε εντελώς διαφορετικοί, φαντάσου τι συμβαίνει στα γούστα και στα κριτήριά μας!

Είναι και το άλλο. Κάποιοι σέβονται όσους τους αποδέχονται, τους ίδιους και τα συστήματα αξιών τους, ενώ απορρίπτουν όσους δεν τους αποδέχονται για τους δικούς τους λόγους.

Αυτό σημαίνει ότι βλέπουν τον σεβασμό ως κέρδος και ως απώλεια.

Στην περίπτωση που ο σεβασμός έπαυε να ήταν θέμα προσωπικού γούστου ή γούστου της αγέλης τι θα γινόταν;

Αν τον είχαμε (ανεξάρτητα από το αν προϋπήρχε ή αν τελικά, ήταν, μάθηση), τι θα γινόταν αν τον διασπείραμε αφιλοκερδώς και αντικειμενικά (χωρίς προσωπική εμπλοκή) στα κοινωνικά δίκτυα;

Τέλος, ποιες ποιότητες θα δίναμε στον σεβασμό ως ιδέα; Την ευγένεια; Το κύρος; Την επιτυχία;

Ή, την συμπεριφορά;

Το να το απαντήσεις είναι δύσκολο.

Μπορείς να κοιτάξεις στα βιβλία Βιογραφικές Αφηγήσεις και Ποιοτική Έρευνα (Τσιώλης, 2011) 

Και Θέματα κοινωνικής γλωσσολογίας (Αρχάκης και Κονδύλη, 2011) για εξέταση των τρόπων επικοινωνίας και την ανάλυση της λεκτικής διάδρασης, αλλά το βιβλίο Συνδεδεμένοι (2020) θα σου δώσει μερικές ιδέες για την διασπορά πληροφοριών μέσα στα δίκτυα και για την σχέση της μετάδοσης πληροφορίας δια της τεχνολογίας.

Μπορείς να το ψάξεις και αλλιώς: δώσε και μην περιμένεις να πάρεις τίποτα πίσω. Τότε θα δεις ότι από μόνοι τους θα σε σέβονται άνθρωποι που δεν περιμένουν να πάρουν από σένα τίποτα πέραν των αληθινών ποιοτήτων που σε χαρακτηρίζουν.

Τότε ο σεβασμός σου θα γίνεται πιο ισχυρός καθώς θα εμπλουτίζεται από στοιχεία ανιδιοτέλειας και αντικειμενικής δράσης (αποποίησης από το γούστο, το κέρδος, την προσδοκία) και κάθε φορά θα έχεις να δώσεις όλο και περισσότερο.

Όπως στα video games.

Μόνο που, αντί να χάνει κάποιος, όλοι κερδίζουν.

Σέβομαι, λοιπόν, όσους δεν ζητούν τον σεβασμό, αλλά δεν ζουν και χωρίς την ύπαρξή του. Δηλαδή, τον εμπνέουν, εξαφανίζοντας τα ζητούμενα και εστιάζοντας στα δεδομένα.